Gespecialiseerde politiezorg in eerste lijn

Duizenden medewerkers van de Federale Politie staan rechtstreeks in contact met de bevolking om de basispolitiezorg te verzekeren. Zij doen dit op specifieke terreinen zoals het spoor, het water en de autosnelwegen, en zowel in de spreekwoordelijke ‘eerste lijn’ als achter de schermen.

Verkeersveiligheid

De 301 571 ademtesten die de Federale Wegpolitie in 2023 heeft afgenomen, zijn illustratief voor de eerstelijnswerking en voor het streven naar meer verkeersveiligheid en minder verkeersslachtoffers.

Rijden onder invloed van alcohol of drugs, te snel rijden, afleiding en het niet dragen van de gordel zijn de voornaamste oorzaken van verkeersongevallen, de zogenaamde ‘verkeerskillers’. Het aantal vastgestelde inbreuken weerspiegelt de inspanning van de Federale Politie om dit verkeersonveilig gedrag om te buigen en de verkeersveiligheid te verhogen:

• 3565 inbreuken vastgesteld tegen rijden onder invloed van alcohol.
• 1123 inbreuken vastgesteld tegen rijden onder invloed van drugs.
• 4445 inbreuken vastgesteld tegen het dragen van de gordel en het gebruik van het kinderzitje.
• 14 158 inbreuken vastgesteld tegen afleiding achter het stuur (gsm-gebruik).

Van januari tot november 2023 heeft de Federale Wegpolitie 53 dodelijke verkeersongevallen vastgesteld op de snelwegen en gelijkgestelde wegen, ten opzichte van 84 in 2022. Dit is een voorlopig cijfer voor 2023 want nog niet alle vaststellingen zijn verwerkt in de gegevensbanken. De update met de cijfers van december is pas eind maart 2024 beschikbaar.

De Federale Wegpolitie draagt uiteraard ook haar steentje bij aan de jaarlijkse BOB-campagnes. Tijdens de winter- en zomercampagne 2023 hebben de Federale Wegpolitie en de Lokale Politie gezamenlijk respectievelijk 427 603 en 358 434 alcoholtests uitgevoerd. Tijdens de wintercampagne blies 1,7% van de bestuurders positief en tijdens de zomercampagne 2,24%. Deze percentages liggen lager dan het jaar voordien, ondanks het feit dat het aantal afgenomen alcoholtests fors gestegen is. 1,7% was toen zelfs het laagste percentage positieve tests sinds de start van BOB-campagnes, wat aantoont dat de combinatie van sensibilisering en controles een grote impact heeft.

Achter de schermen, in de Gewestelijke Verwerkingscentra en door de technische secties van de Federale Wegpolitie, zijn 4 638 125 overtredingen verwerkt ten voordele van de Geïntegreerde Politie.

Ook op het water staat de Federale Politie in voor de (verkeers)veiligheid en de basispolitiezorg. In 2023 nam de Scheepvaartpolitie vier nieuwe vaartuigen in gebruik om haar opdrachten op dit specifieke terrein uit te voeren. In Limburg is een nieuwe post voor de Scheepvaartpolitie toegevoegd met het oog op de groeiende havenactiviteiten in deze provincie.

Veiligheid op het spoor

De inzet van de Spoorwegpolitie om de veiligheid en het veiligheidsgevoel in de treinen te verhogen, vertaalt zich in 2023 onder meer in:

• 116 actiedagen voor meer zichtbaarheid in de treinen.
• 250 acties, waarvan een deel in samenwerking met de Lokale Politie en veiligheidspartners zoals Securail.
• 150 internationale treinpatrouilles (gesynschroniseerd met de buurlanden op juridisch en organisatorisch vlak).
• 3344 controles van personen in de treinen.
• de inbeslagname van 213 018 euro cash.

Specifiek voor de aanpak van de veiligheidsproblematiek in en rond het Brusselse Zuidstation levert de Spoorwegpolitie extra inspanningen voor een meer zichtbare politieaanwezigheid om (drugsgerelateerde) criminaliteit en overlast in te dijken.

Onderstaande cijfers illustreren de activiteiten van de Spoorwegpolitie voor Brussel Zuid gedurende het hele jaar 2023:

• 7432 processen-verbaal, waarvan 7 040 gerechtelijke pv’s.
• 1300 aanhoudingen, waarvan 492 gerechtelijke aanhoudingen.
• 93 gerichte acties, waarvan 27 in samenwerking met de Lokale Politie en veiligheidspartners.

Intrusie op het spoor blijft een belangrijk veiligheidsthema voor de Spoorwegpolitie. Onderstaand cijfer voor 2023 omvat zowel verkeersovertredingen in stations en op sporen (bijvoorbeeld spoorlopen) als overtredingen op overwegen wanneer weggebruikers (zowel voetgangers als fietsers, automobilisten enz.) de overweg oversteken terwijl de seininrichting dit niet meer toelaat.

• 116 processen-verbaal voor intrusie op de spoorwegen.

Grensbeheer

Grenscontrole is een eerstelijnscontact met de burger en bovendien essentieel voor de veiligheid van het land. De grens als ‘factor met impact’ speelt immers een rol in vele veiligheidsdomeinen, van mensensmokkel over terrorisme en diefstallen tot drugstrafiek. Bovendien stelt het grensbeheer binnen een context van open Europese binnengrenzen en versterkte buitengrenzen de politie- en veiligheidsdiensten voor tal van nieuwe uitdagingen.

In 2023 controleerden de eerstelijnsdiensten van de Federale Politie 12 miljoen passagiers aan de Schengen-buitengrenzen, land, zee en lucht tezamen.

• De politiemannen en -vrouwen ‘in de box’ op de Belgische luchthavens controleerden 9 728 765 passagiers.
• De Scheepvaartpolitie controleerde 1 224 993 passagiers (inclusief bemanning) in de zeehavens.
• De Spoorwegpolitie in Brussel-Zuid controleerde 1 672 000 Eurostar-passagiers.

De Luchtvaartpolitie van Brussel Nationaal werd versterkt met 39 Franstalige medewerkers. Dankzij deze oplossing konden onder meer de wachttijden aan de grenscontrole aanzienlijk verminderd worden.

De grenscontroleurs op de luchthavens stuurden 29 814 personen door naar collega’s in tweede lijn voor verder onderzoek. Er werden 11 aanhoudingen voor mensensmokkel verricht.

De Luchtvaartpolitie stond voorts in voor de verwijdering van 4466 personen, waarvan 1849 terugdrijvingen van personen die zich zonder geldige documenten aan de grenscontrole aanbieden en 2607 repatriëringen van personen die zich illegaal op het grondgebied bevinden.

De Spoorwegpolitie aan de Eurostar-grenscontrole stelde 318 processen-verbaal op, inclusief:

• 40 aanhoudingen voor onrechtmatig verblijf
• 38 vastgestelde feiten met valse of vervalste documenten.

In het kader van het sociaal-economische migratiefenomeen hebben de eerstelijnsdiensten van de Federale Politie in 2023 gezamenlijk:

• 28 332 personen onderschept die illegaal op het Belgisch grondgebied verbleven.
• 757 migranten in transit onderschept die zonder geldige papieren in ons land op doortocht waren (bijvoorbeeld onderweg naar het Verenigd Koninkrijk).

De focus van de Federale Politie ligt uiteindelijk op het ontmantelen van de georganiseerde criminaliteit en de netwerken achter mensensmokkel en -handel. 

De Federale Politie organiseert ook de bijdrage van politiepersoneel aan het Europees Grens- en kustwachtagentschap Frontex.

• In 2023 presteerden de afgedeelde medewerkers van de Federale Politie in totaal 14 745 uren aan grensgerelateerde opdrachten (identiteits- en documentcontroles enz.) aan de buitengrenzen van de Europese Unie.

Nieuw Benelux-Politieverdrag

In 2023 is het nieuwe Benelux-Politieverdrag in werking getreden. Het bevat twee belangrijke vernieuwingen: de mogelijkheden voor grensoverschrijdende operaties zijn uitgebreid en de uitwisseling van informatie is verbeterd.

Deze veranderingen hebben niet alleen een weerslag op de politiewerking in de politiezones aan de grens, maar ook op de eerstelijnsentiteiten van de Federale Politie zoals de Federale Wegpolitie (DAH), de Spoorwegpolitie (SPC), de Luchtvaartpolitie (LPA) en de Scheepvaartpolitie (SPN), en op de Speciale Eenheden (DSU) en alle diensten die gegevens uitwisselen met Nederland en/of Luxemburg.

Vooreerst zijn nationale grenzen niet langer van toepassing op achtervolgingen en zijn de beperkingen opgeheven. Een achtervolging die wettelijk begint in het ene land, kan voortaan worden voortgezet in het andere Benelux-land.

Voorts reikt de impact van het nieuwe Benelux-Politieverdrag ook verder dan de eerstelijnswerking. Politieagenten kunnen ook bepaalde onderzoeksmaatregelen in het buurland uitvoeren (zoals het verhoor van getuigen of slachtoffers). Verdachten kunnen gemakkelijker aan een buurland worden overgedragen zonder omslachtige procedures. Bovendien hebben de politiediensten dankzij het nieuwe verdrag in specifieke gevallen rechtstreeks toegang tot elkaars gegevensbanken.