Resultaten Veiligheidsmonitor 2021

De Veiligheidsmonitor is een grootschalig bevolkingsonderzoek dat nu al aan zijn tiende editie toe is. De vorige editie was in 2018. Er deden deze keer bijna 100.000 mensen mee van 15 jaar of meer. Dat is een antwoordpercentage van 25%, want bijna 400.000 Belgen kregen de vragenlijst in de bus.

De Veiligheidsmonitor 2021 is een initiatief van de Federale Politie, in samenwerking met de Lokale Politie, de FOD Binnenlandse Zaken en de lokale overheden. Het instrument levert onmisbare informatie op voor de uitwerking en de evaluatie van een gedragen veiligheidsbeleid. Inzicht in wat er leeft bij de bevolking is cruciaal en verschilt bijvoorbeeld van de geregistreerde criminaliteit.  

We willen uitdrukkelijk alle burgers bedanken die hebben meegewerkt aan deze Veiligheidsmonitor door de vragenlijst in te vullen. Ze helpen het veiligheidsbeleid van hun gemeente, provincie, gewest en hun land mee vorm te geven.



Net als in 2018 bevat de Veiligheidsmonitor 2021 vier grote thema’s.

1.    Buurtproblemen

Welke zaken vinden Belgen het meest problematisch in hun buurt? De Veiligheidsmonitor peilt naar de perceptie van buurtbewoners en toont de tien meest aangeduide problemen.

De top zes wordt opvallend gedomineerd door verkeersproblemen. Met voorsprong op één: onaangepaste snelheid. Op plaats drie, vier, vijf en zes volgen agressief rijgedrag, hinderlijk parkeren, geluidshinder door verkeer en overlast door zwaar vervoer.

Het enige niet-verkeersgerelateerde probleem in de top zes, sluikstorten en zwerfvuil, staat op de tweede plaats.

Na de top zes worden verschillende vormen van diefstal als problematisch ervaren: woninginbraken (zevende plaats), fiets- en stepdiefstallen (negende plaats) en diefstallen uit of beschadiging van wagens (tiende plaats). Deze vorm van criminaliteit wordt in het algemeen als minder problematisch ervaren dan bij de vorige bevraging in 2018. Dat is waarschijnlijk een neveneffect van de coronamaatregelen, want ook de criminaliteitsstatistieken tonen een duidelijke daling van het aantal inbraken en diefstallen tijdens de coronacrisis. Link naar criminaliteitsstatistieken 2021

Op plaats acht van de belangrijkste buurtproblemen staat tenslotte geluidshinder door buren.

2.    (On)veiligheidsgevoel

Hoe veilig voelen Belgen zich in het algemeen? En in hoeverre mijden we ‘onveilige’ situaties?  

De Veiligheidsmonitor 2021 toont aan dat 62% van de Belgen zich altijd of bijna altijd veilig voelt. 29% voelt zich soms onveilig en 9% voelt zich dikwijls of altijd onveilig. Dat laatste percentage is 14% bij de jongste leeftijdscategorie (15 - 24 jaar) en bij de categorie werklozen en werkzoekenden. Vooral mensen die slachtoffer zijn geweest, voelen zich onveilig. Dat geldt vooral voor slachtoffers van geweldsfeiten en niet voor slachtoffers van cybercriminaliteit.

Ten opzichte van 2018 is het veiligheidsgevoel gedaald. 2018 was op dat vlak een historisch positief jaar, toen rapporteerde slechts 6% van de mensen dat ze zich dikwijls of altijd onveilig voelen. Mogelijk hadden de verscherpte veiligheidsmaatregelen naar aanleiding van de terroristische dreiging hiermee te maken.

De Veiligheidsmonitor peilt ook naar mijdingsgedrag. Zo geeft 39% van de respondenten in 2021 aan meestal niet open te doen voor onbekenden, 19% vermijdt om bij duisternis weg te gaan en 13% vermijdt bepaalde plaatsen in de gemeente.

3.    Slachtofferschap en aangiftebereidheid

De Veiligheidsmonitor peilt of iemand in de afgelopen 12 maanden minstens één keer slachtoffer is geworden van een bepaald crimineel feit en zo ja, of die persoon daarvan aangifte heeft gedaan. Dit thema is belangrijk om een reëel zicht te krijgen op criminaliteit, los van het aantal geregistreerde feiten. Het helpt om zicht te krijgen op het zogenaamde ‘dark number’. 

Phishing en andere informaticacriminaliteit verder in opmars

Uit de Veiligheidsmonitor 2021 blijkt dat informaticacriminaliteit het vaakst voorkomt. Zo zegt 40,1% de afgelopen 12 maanden minstens één keer slachtoffer te zijn geweest van phishing, 33,3% zegt minstens één keer slachtoffer geweest te zijn van oplichting via internet en 8,3% van hacking. Dit kan zowel gaan om pogingen als om feiten waarbij criminelen effectief bankgegevens of data konden bemachtigen en/of geld konden stelen.

De cijfers tonen aan hoe alomtegenwoordig informaticacriminaliteit vandaag de dag is en hoe belangrijk het is om te blijven inzetten op preventie en op beveiliging van informaticasystemen.

Phishing, oplichting via internet en hacking behoren tot de categorie van criminele feiten waarvan het minst aangifte wordt gedaan. Van alle Belgen die zeiden het afgelopen jaar slachtoffer te zijn geworden van oplichting via internet, heeft 10,1% aangifte gedaan. Bij phishing is dat 6,6% en bij hacking 9,5%. Het is belangrijk om de drempel voor aangiftebereidheid te verlagen, bijvoorbeeld door de niet-dringende aangiftes via Police-On-Web verder uit te breiden en te promoten. 

Psychisch, fysiek en seksueel geweld beter in kaart gebracht

In deze editie van de Veiligheidsmonitor wordt nog meer de nadruk gelegd op persoonsgebonden criminaliteit, onder andere op psychisch, fysiek en seksueel geweld en op intrafamiliaal geweld.

Van de verschillende vormen van geweld, komt psychisch geweld het meest voor. Psychisch geweld werd zowel buiten het gezin (9,5%) als binnen het gezin (2,9%) ervaren en gebeurt ook via internet (4,2%). De percentages hebben telkens betrekking op de 12 maanden voorafgaand aan de bevraging en ze kunnen elkaar overlappen: mensen kunnen bijvoorbeeld slachtoffer zijn van psychisch geweld zowel binnen als buiten het gezin. Ongeveer 1 op de 5 feiten werd aangegeven bij de politie.

Wat fysiek geweld betreft zegt 3,4% van de Belgen de afgelopen 12 maanden slachtoffer te zijn geweest van feiten buiten het gezin, en 1,3% van fysiek geweld binnen het gezin. In 1 op de 3 gevallen deed het slachtoffer hiervan aangifte. Dat is minder dan in 2018, toen bijna de helft van de slachtoffers van lichamelijk geweld aangifte deed - zonder onderscheid binnen of buiten het gezin. Mogelijks zorgde de coronacrisis voor een verhoogde drempel om naar de politie te stappen, o.a. omdat commissariaten beperkter open waren. Om hieraan tegemoet te komen, breidde de Geïntegreerde Politie in 2020 de lijst uit van misdrijven die kunnen gemeld worden via Police-On-Web. De online toepassing moet nu nog meer gepromoot worden, o.a. door de lancering van de app MyPolice, die de online aangifte nog toegankelijker maakt.

Wat betreft seksueel geweld zegt 1,7% van de Belgen de afgelopen 12 maand slachtoffer te zijn geweest van feiten buiten het gezin en 0,4% van feiten binnen het gezin. Bij dergelijke feiten zijn vrouwen vaker slachtoffer dan mannen: in 73% van de gevallen van intrafamiliaal seksueel geweld en in 83% van de gevallen buiten de gezinscontext is het slachtoffer een vrouw. Ook opvallend: 17,8% van de feiten van intrafamiliaal seksueel geweld wordt gemeld door oudere (65+) slachtoffers. Ook seksueel geweld blijft vaak onder de radar. 25,4% van de slachtoffers van intrafamiliaal seksueel geweld zegt aangifte te hebben gedaan van die feiten. Voor seksueel geweld buiten het gezin was dat 15,7%.

In de Veiligheidsmonitor van 2018 werd nog niet specifiek gepeild naar psychisch en seksueel geweld. Op basis van deze bevraging kunnen we dus geen uitspraken doen over de evolutie van slachtofferschap en aangiftebereidheid. Door de overheden werd de afgelopen jaren wel hard ingezet op de aanpak van seksueel geweld, onder andere met de opening van verschillende Zorgcentra na Seksueel Geweld (ZSG).  

Focus op discriminatie

In de Veiligheidsmonitor 2021 zijn voor het eerst uitgebreid vragen over discriminatie opgenomen. Van de verschillende vormen waarnaar gepeild werd, kwam discriminatie op basis van afkomst of nationaliteit het vaakst voor: 3,6% van de respondenten zei er slachtoffer van te zijn geworden. 2,7% werd slachtoffer van discriminatie op basis van geslacht of gender, 1% van discriminatie op basis van seksuele geaardheid en 3% van een andere vorm van discriminatie.

De drempel om aangifte te doen blijkt ontzettend hoog. 97% van de gevallen van discriminatie op basis van geslacht of gender zouden niet aan de politie zijn gemeld, net als 96% van de gevallen van discriminatie op basis van afkomst of nationaliteit en 94% wanneer het ging om discriminatie op basis van seksuele geaardheid. Het is dus belangrijk dat politiezones voor slachtoffers een veilige omgeving creëren om dergelijke feiten te melden. Een stap voorwaarts is alvast dat haatmisdrijven sinds 2020 snel en eenvoudig aangegeven kunnen worden via Police-On-Web.

4.    Preventie, dienstenaanbod en beoordeling van de politiewerking

Een laatste onderdeel van de vragenlijst peilde naar de tevredenheid van de burger over de Belgische politiediensten. Vooral voor de eerstelijnspolitiediensten – de politiemensen die als eersten in contact staan met de burger – zorgt dit voor interessante inzichten. 

Hoe tevreden een burger was met het laatste politiecontact, hangt heel sterk af van de aard van dat contact. Men is het meest tevreden met de politietussenkomst bij een administratieve afhandeling (86% tevreden), verloren/gevonden voorwerpen (80% tevreden) of een verkeersongeval (79% tevreden). Bij een politiecontact in het kader van een gerechtelijk onderzoek is 73% tevreden, net zoals bij een vraag naar hulp, informatie of advies (73% tevreden). Bij de aangifte van een delict is 67% tevreden, bij een controle is dat 64% en bij een bekeuring of waarschuwing is dat 50%. De gemiddelde tevredenheid is 72%.

Uit de Veiligheidsmonitor blijkt dat burgers niet genoeg op de hoogte zijn van sommige diensten die de politie aanbiedt. Hoewel het al enkele jaren mogelijk is om voor bepaalde feiten online aangifte te doen via Police-On-Web, zegt minder dan de helft (41%) van de bevraagden al van deze dienst gehoord te hebben. Nochtans zegt wel 72% deze dienst te willen gebruiken in de toekomst. 7% maakte er al gebruik van. De meest gekende diensten zijn inbraakpreventie (62%), vakantietoezicht (62%) en het graveren van fietsen of aanhangwagens (64%).

Wanneer er gevraagd wordt naar de prioriteit van de verschillende politietaken (met andere woorden: waar moet de politie zich volgens de Belgen vooral mee bezighouden?), worden vooral woninginbraken en alcohol/drugs in het verkeer gemeld. De top 5 van prioriteiten wordt vervolledigd door diefstal met bedreiging of geweld, drugshandel en geweld binnen het gezin. Opvallend: hoewel veelvoorkomend, staat cybercrime een pak lager in het prioriteitenlijstje van de meeste bevraagden.

De volledige verslagen en alle cijfers zijn te vinden op  https://www.politie.be/statistieken/nl/veiligheidsmonitor