De ecologische keerzijde van een ‘recreatief pilletje’
Populaire uitgaansdrugs zoals xtc of MDMA-pillen hebben een marktprijs van 5 euro per stuk. Wie meent dat dit de enige ‘kost’ is voor een paar uurtjes raven komt bedrogen uit. “Bovenop het gezondheidsrisico is er de milieuschade veroorzaakt door het dumpen van drugsproductieafval”, verklaart commissaris Marc Vancoillie.
“Gebruikers moeten beseffen dat ze in zekere zin medeverantwoordelijk zijn voor die milieuvervuiling.”
België en Nederland hebben de bedenkelijke eer de bakermat te zijn van synthetische drugs zoals xtc en MDMA. De laatste jaren zijn tientallen clandestiene ‘drugslabs’ opgerold. Pervers neveneffect van het pillendraaien en poedersmalen: tonnen chemisch restafval dat door drugscriminelen zonder scrupules driest wordt gesluikstort. In 2022 kwam het Clan Lab Response Team 83 keer tussen om een drugslab, dumping of opslagplaats te ontmantelen. In 42 gevallen ging het om het stort of de lozing van chemisch drugsafval.
Commissaris Dans leidt de Clan Lab Response Unit (CRU), een multidisciplinair team bedreven in het ontmantelen van drugslabo’s en samengesteld uit vier speurders van de Directie voor de bestrijding van zware en georganiseerde criminaliteit (DJSOC/Drugs), gespecialiseerde officieren van de brandweer en forensische onderzoekers van het Departement Drugs van het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie (NICC).
“Om één kilo MDMA te produceren, blijft er ongeveer 10 kilo chemisch restafval achter”, doet commissaris Etienne Dans uit de doeken. “Om een idee te geven: vorig jaar hebben we in West-Vlaanderen een actief drugslab aangetroffen met een productiecapaciteit van meer dan 500 kilo MDMA per week. Op basis van het aanwezige materiaal konden we afleiden dat er zo’n 3000 kilo MDMA, bij wijze van spreken, ‘van de band was gerold’. Omgerekend is dat het equivalent van 19,5 miljoen pillen én 30 ton restafval, letterlijk en figuurlijk in de natuur verdwenen.”
“Een opmerkelijke evolutie”, vult commissaris Marc Vancoillie aan, diensthoofd Drugs bij DJSOC, “is de geografische spreiding van de dumpplaatsen. Historisch bekeken vertoont de Limburgse grensregio met Nederland de meeste tekenen van bedrijvigheid. Maar in 2022 spant de provincie Luik de kroon met 16 dumpings. Het fenomeen deint uit en dat is een verontrustende vaststelling. Ondanks die geografische evolutie kunnen we het merendeel van de dossiers rond synthetische drugsproductie nog altijd linken aan verdachten afkomstig uit Nederland. Ook verontrustend, bovenop de indicatie van een toename van dit soort drugstrafiek, is dat die labs en dumpings een gevaar voor mens en milieu vormen.”
Blauwe vaten
Typisch aan stort van chemisch drugsafval zijn de blauwe of witte vaten, gedumpt op straat of in de natuur. “Afblijven en de politie bellen is de boodschap”, waarschuwt Etienne Dans. “De nodige omzichtigheid is geboden want het gaat om schadelijke producten: bijtende zuren, aceton, ethanol, ether, amoniak, formamide of andere toxische stoffen. Op de stortplaats zelf kan de concentratie giftige stoffen zo hoog zijn dat fauna en flora afsterven.”
De eerstelijnspolitie maakt een inschatting van het gevaar en stelt een perimeter in. Normaliter wordt het Clan Lab Response Team opgeroepen en zij doen desnoods een beroep op een gespecialiseerde dienst of de civiele bescherming voor de opruiming en sanering.
Voedselketen
Sinds 2017 wordt het Clan Lab Response Team jaarlijks tussen de 24 en 42 keer opgeroepen om gedumpt drugsafval te ruimen. Het lijkt paradoxaal: hoe minder stortplaatsen worden aangetroffen, hoe meer zorgwekkend. Het doet vragen rijzen over de plaatsen waar het drugsafval uiteindelijk terechtkomt: rioolstelsels, waterlopen, … Door de onzichtbare afvalstroom blijft het ook gissen naar de ecologische afdruk en de exacte omvang van de milieuschade veroorzaakt door de productie van synthetische drugs. Forensische wetenschappers hebben dumpingen in mestputten geregistreerd en amfetamineresten in levende organismen gevonden. Het is dus mogelijk dat drugsafval uiteindelijk een weg naar het drinkwater en de voedselketen vinden.
