Onrustwekkende verdwijningen: respect voor de families is uiterst belangrijk

Niets is kostbaarder dan een mensenleven. Die gedachte speelt door het hoofd van alle politiemensen, zeker wanneer ze vermiste personen proberen op te sporen. "Ons doel is de families zo snel mogelijk een antwoord te bieden. Een negatief antwoord is beter dan helemaal geen. Niets is erger dan in het ongewisse te verkeren", zegt commissaris Alain Remue. Hij staat al 26 jaar aan het hoofd van de Cel Vermiste Personen (Centrale directie van de operaties inzake gerechtelijke politie – DJO). De cel voert haar opdracht uit met focus op wederzijds respect. "Ook al is het soms zwaar, dit is het mooiste beroep dat ik kon uitoefenen sinds ik 43 jaar geleden aan de slag ging bij de rijkswacht." Alain Remue komt terug op een recente gebeurtenis. "De grens tussen leven en dood is dun en wij kunnen het verschil maken. Onlangs hebben we net op tijd een 87-jarige gered die achter een muur vastzat. We hadden deze persoon nooit kunnen terugvinden zonder het snelle optreden en de inzet van alle teams!" 

Het netwerk van partners maakt inderdaad het verschil. "Onze cel bestaat uit 16 politiemensen en een administratieve kracht. We treden op als coördinatoren op vraag van de Lokale Politie of de eenheden van de Federale Politie. Daarnaast kunnen bij de interventies een honderdtal partners worden ingezet wanneer hiervoor bij de Directie van de operaties inzake bestuurlijke politie (DAO) een aanvraag is ingediend. Die partners zijn o.a. de Directie luchtsteun, de hondenbrigade, de Scheepvaartpolitie, de brandweer, het leger, Child Focus en de Civiele Bescherming." 

"Iemand levend terugvinden valt met niets te vergelijken" 

Een van onze partners, de Directie hondensteun, speelt een belangrijke rol bij de opsporing van vermiste personen. "We beschikken over 16 speurhondengeleiders, van wie er dagelijks vier wachtdienst hebben en die klaarstaan om op elk moment in te grijpen. Daarnaast is er ook een hondengeleiderteam 'menselijke resten' waarmee we samenwerken als de persoon langer dan 72 uur vermist is …", legt hoofdinspecteur David Cant uit. Hij leidt het speurhondengeleiderteam sinds 2016. 

In 2021 slaagde zijn team erin om dankzij de speurzin van de honden 161 personen op te sporen! "Het ging om 76 voortvluchtigen en 85 vermisten, van wie 37 waarschijnlijk om het leven zouden zijn gekomen als we ze niet tijdig hadden teruggevonden …" De inzet van de honden is een onmisbare troef. "Een persoon laat steeds een geur achter die enkel de hond kan opsporen. Een persoon levend terugvinden geeft ons enorm veel voldoening en motivatie! Een crimineel aanhouden stemt ons tevreden, maar een mensenleven redden valt met niets te vergelijken." 

"De waarheid willen weten" 

De teams die betrokken zijn bij onderzoeken naar verdwijningen hebben ook als taak aan de families eerlijk verslag uit te brengen over de situatie uit respect voor hen. "De familieleden willen de waarheid weten. Zo moeten we hen soms waarschuwen dat een lichaam dat in het water heeft gelegen misschien moeilijk herkenbaar zal zijn. We moeten hen voorbereiden op de shock", voegt Alain Remue eraan toe. 

Ook voor de teams zijn dit moeilijke situaties. "We houden ons dagelijks vooral bezig met onrustwekkende verdwijningen, personen die zijn weggelopen of mensen die per ongeluk in het water zijn terechtgekomen. We krijgen minder te maken met moord en overleden kinderen, maar ook daarmee moeten we leren leven …" De teamspirit helpt hen vol te houden: "Bij ons speelt de graad geen enkele rol. Alle teamleden leveren hun expertise en werken onderling samen, want daarin schuilt onze kracht." Ook de hondengeleiders tonen een enorme inzet. "De hondengeleiders beginnen zeer vroeg in de ochtend, de speurders werken 's nachts en in het weekend. Daarnaast is er de psychosociale belasting doordat we een essentieel element over het hoofd kunnen hebben gezien ... Voor dat alles is de kracht van de groep essentieel. Na de opdrachten kan iedereen tijdens debriefings van gedachten wisselen", aldus eerste hoofdcommissaris Rony Vandaele, directeur van de Directie hondensteun. Er is ook wederzijds respect binnen de teams. "We brengen herinneringen mee uit alle hoeken van het land, de collega's kennen ons goed", glimlacht David Cant. De hondengeleiders werken vaak samen met hun partners, de Civiele Bescherming en de Directie luchtsteun (DAFA). "De helikopter helpt ons bij opsporingen in de velden, terwijl wij ons op de bosrijke gebieden concentreren. De Civiele Bescherming helpt het puin te doorzoeken na een ramp, terwijl wij daar eerder steun bieden in tweede lijn." 

Begeleiding 

In een verdwijningszaak spelen ook de diensten Politionele slachtofferbejegening (DPSB’s) een cruciale rol. "We werken in duo's van telkens een onderzoeker/onderzoekster en een personeelslid van de DPSB dat naargelang de situatie van de Lokale Politie of de Federale Politie komt", legt eerste adviseur Sophie Vandecruys uit. Zij is de persoonlijke medewerkster van de directeur-generaal van de Algemene directie bestuurlijke politie (DGA) en nationale coördinatrice Politionele slachtofferbejegening voor de Federale Politie. 

Naast een twintigtal maatschappelijk assistenten van de Federale Politie die in de arrondissementen actief zijn, hebben zo'n 500 referentiepolitieambtenaren een opleiding slachtofferbejegening genoten voor de Lokale Politie. "We staan aan de zijde van de families van de slachtoffers, begeleiden hen, informeren hen over wat er gebeurt, maar bereiden hen ook voor op het ergste. De families wachten op informatie en niets weten is het moeilijkste." 

Sophie Vandecruys coördineert de federale cel en heeft regelmatig contacten met haar collega van de Vaste Commissie van de Lokale Politie. "Door mijn opleidingen victimologie en mijn loopbaan wou ik me inzetten voor de rechten van de slachtoffers die ik uiterst belangrijk vind." 

De voorbije jaren zag Sophie een evolutie in de relatie met de burgers. "Nu wil iedereen zijn/haar onderzoek voeren, foto's nemen en ze delen op de sociale media. De uitdaging voor onze politiediensten bestaat erin de familie van de slachtoffers te verwittigen voordat ze het nieuws in de media verneemt …" 

Met drama's omgaan is niet makkelijk voor de families, maar evenmin voor de politiediensten die zich ook kunnen laten helpen. "Ze kunnen zich wenden tot het Stressteam of mezelf, maar ook een beroep doen op externe begeleiding. Na rampen zoals de overstromingen vinden emotionele debriefings plaats." 

Een vertrouwensband 

Voor de politiediensten is het belangrijk met de families een vertrouwensband op te bouwen. "Het urenlange wachten voordat een dierbare wordt teruggevonden, lijkt altijd eindeloos. Daarom moeten we de families op de hoogte brengen van de vordering van onze onderzoeken. Ook in die zin is er nood aan wederzijds respect." Door de onderzoeken ontstaan soms sterke banden met de families. "We zijn de laatste personen die hen met hun dierbaren verbinden en het gebeurt dat families contact met ons houden. Ik ken ouders die elk jaar op de sterfdatum van hun zoon de teams een taart komen brengen …" 

Ook tussen collega's moet er wederzijds respect zijn. "Dankzij de hulp van de DPSB's kunnen de politiemensen zich op het onderzoek concentreren. We vullen elkaar aan in onze opdrachten en streven hetzelfde doel na: de families een antwoord bieden", besluit Sophie Vandecruys.